بازار تبریز یکی از معروفترین بازارهای ایران است که در بافت مرکزی این شهر و در ضلع شمالی خیابان جمهوری اسلامی جای دارد. این بازار یکی از مراکز خرید و جاذبههای تاریخی تبریز محسوب میشود و همهروزه افراد زیادی برای خرید و دیدن زیباییهای بازار به آن مراجعه میکنند.
فهرست مطالب
بازار سرپوشیده تبریز که نمونهای کمنظیر از بازارهای مناطق سردسیری در ایران محسوب میشود، با مساحتی بالغبر یک کیلومترمربع، وسیعترین مجموعه بههمپیوسته آجری در دنیا است که از ۵,۵۰۰ حجره، ۲۰ راسته، ۲۵ تیمچه و ۳۵ سرا، مدرسه، حمام، مسجد و کاروانسرا تشکیلشده است و از نظر قرارگیری تمام این بخشها در کنار هم، در میان بازارهای ایران همچون نگینی میدرخشد.
بهطورکلی، کارکردهای بازار تبریز شامل جمعآوری، توزیع و خردهفروشی میشود. اجناس مختلفی در این بازار به فروش میرسد که مهمترین آنها فرش دستباف، کیف و کفش چرم، محصولات گیاهی و دارویی، ادویه، پارچه و … است که بیشتر حال و هوای بازارهای سنتی را دارد و در آن از وسایل پیشرفته امروزی مثل موبایل و کامپیوتر خبری نیست.
قدمت بازار تبریز دقیقاً مشخص نیست؛ با این حال، جهانگردان زیادی از ابنبطوطه و مارکوپولو گرفته تا یاقوت حموی، گاسپار دروویل، ژان شاردن، جملی کاردی، حمدالله مستوفی و غیره که از سده چهارم هجری قمری تا عصر قاجار از آن دیدن کردهاند، علاوه بر تمجید بازار تبریز، اطلاعاتی درباره آن ارائه دادهاند. از آنجا که شهر تبریز در مسیر جاده ابریشم قرار داشت و بهتبع آن کاروانهای زیادی از نقاط مختلف دنیا از آن عبور میکردند، بازار تبریز از رونق بسیار خوبی برخوردار بود و یکی از مهمترین مراکز دادوستد آن روزگار بهحساب میآمد و چنان اهمیتی داشت که دروازههای این بازار بهعنوان دروازههای اصلی شهر محسوب میشدند.
نقاشیهایی از دوران سلجوقی وجود دارد که طبق آنها، بازاری در محل کنونی بازار تبریز قرار داشت که در عصر ایلخانی و با انتخاب تبریز بهعنوان پایتخت، این بازار شهرت زیادی پیدا کرد و این رونق تا دوره صفویه تداوم یافت؛ بهطوریکه از شهرهای مختلف برای دادوستد به این بازار میآمدند. همانطور که گفتیم، بازار تبریز در طول تاریخ طولانی خود دستخوش حوادث مختلفی نظیر زلزلههای تخریبکننده (زلزله سال ۱۱۹۳ هجری قمری) قرار گرفته و هر بار نوسازی و مرمتشده است. در واقع قدمت بازار کنونی تبریز به اواخر زندیه و عصر قاجار برمیگردد.
در زمان قاجار که تبریز در نزدیکی بازارهای اروپایی قرار داشت و بهعنوان شهر ولیعهد نشین محسوب میشد، رونق و اهمیت بازار حفظ شد و همچنان نقش شاهراه اصلی صادرات ایران به اروپا را ایفا میکرد؛ بهطوریکه در قرن سیزدهم و مصادف با دوره عباس میرزا، ولیعهد قاجار، به مرکز تجاری معروفی تبدیل شد که تاجران انگلیسی از طریق جاده ابریشم خود را به بازار تبریز میرساندند. حجم مبادلهها در این دوره بهاندازهای رسید که حدود ۳۰ درصد مراودات تجاری ایران در بازار تبریز انجام میشد. در دوران ولیعهدی عباس میرزا در کنار ساخت مجموعه کاخهایش موسوم به عالیقاپو در شرق بازار، سراها و تیمچههای زیادی احداث شد.
علاوه بر این، وجود مساجد و مدارس تاریخی چون مسجد جامع، مدرسه صادقیه و مدرسه حاج صفرعلی، بر پیشینه تاریخی این مجموعه صحه میگذارند.
بازار تبریز بهگونهای ساختهشده که بخش بیرونی آن در هماهنگی با بافت شهری است و به بناهای معمولی شباهت دارد. علاوه بر این، اهمیت بازار تبریز فقط به وسعت آن مربوط نمیشود و از نظر تسلط معماران در استفاده از آجر و سفالهای آجری اهمیت دارد که باعث ایجاد فضاهای متنوعی شده است.
یکی از ویژگیهای جالب این بازار، دریچههای موجود در مرکز طاقهای آن است که امکان خروج هوای گرم را میسر میکنند؛ ضمن اینکه در بخشهایی از بازار هیچ دریچهای تعبیه نشده است تا باعث وقوع کوران نشود. دیوارهای ضخیم این سازه نیز موجب حفظ حرارت در زمستان میشوند.
بازار تبریز از تیمچهها، راستهها، کاروانسراها، دالانها، مدارس و مساجد، و گرمابهها تشکیل شده است که در ادامه به توضیح آنها میپردازیم.
تیمچههای بازار به فروش یک کالای خاص اختصاص دارند و قیمت کالاهای آن گرانتر است. بهعنوان مثال برای کفاشان، پارچهفروشان، چینیفروشان، میوهفروشان، کلاهدوزان، مسگران، حلاجان و غیره فضایی جداگانه در نظر گرفتهشده است.
تیمچه مظفریه به عرضه فرشهای نفیس، تیمچه امیر به فروش طلا و جواهرات و تیمچه کلاهدوزان به ارائه کلاههای پشمی آذری میپردازند. این تیمچهها باوجود شباهتهایی که از لحاظ تعداد اضلاع و کادربندی دارند؛ اما الگوی ساختشان متفاوت است و مثلاً تیمچههایی که فرم طولی دارند، پراکندگی نورگیرها در آنها باعث شکلگیری ریتمی از نور و تاریکی میشود. تیمچهها سقفی گنبدی و آجرکاری دارند و درهای ورودی آنها روزها باز و با فرارسیدن شب و همینطور ایام تعطیل بسته میشوند.
اغلب سراها و تیمچهها در سه طبقه ساختهشدهاند که طبقه پایینی برای نگهداری کالا یا انبار است، طبقه دوم بهعنوان محل کار و تجارتخانه کاربرد دارد و نهایتاً طبقه سوم که برای استراحت استفاده میشود.
راستههای اصلی از طریق راستههای فرعی به یکدیگر وصل شده که تیمچهها و سراها در حدفاصل بین آنها بنا شدهاند. در محل تقاطع راستهها، سهراهی و چهارراهیهایی وجود دارد که با طاقهای گنبدی آجری تزیینشده است. راستههای بازار، معابر عمومی مسقف و فاقد در ورودی هستند که مهمترین راستههای بازار تبریز شامل راستهبازار قدیم، بازار کفاشان، بازار صفی، بازار جمعه مسجد، بازار یمنی دوز، بازار ابوالحسن، بازار دله زن بزرگ و کوچک و … میشود.
با توجه به بارندگی و برودت هوای تبریز، راستههای بازار را بهصورت سرپوشیده ساختهاند. علاوه بر این، بلندی سقف آن به پنج تا ۶ متر میرسد که نسبت به بازارهای نقاط گرمسیری ایران، سقف کوتاهتری دارند تا گرما را حفظ کنند. هنگام قدم زدن در این بازار میبینید که راستهها دارای عرضی حدود چهار تا پنج متر بوده و در راستای شمالی – جنوبی هستند.
کاروانسراهای متعددی در بازار تبریز وجود دارد، از کاروانسرای بزرگ امیر تا کاروانسرای حاج ابوالحسن و کاروانسرای حاج میرزا محمد که در روزگار خود پررونق بودند. این سازهها شامل محوطهای برای تخلیه کالاها و بار چهارپایان، اتاقها، حجره و انبارها میشوند. حیاط کاروانسراها بهعنوان تنفسگاه بازار بوده است و از طریق دریچههای بالای گنبد بازار، اکسیژن و هوای تازه را وارد بازار میکردند.
سراهای مهم و معروفی مانند سرای گرجیلر، سرای میرزا مهدی، سرای خان، سرای حاج محمدقلی، سرای امیر، سرای امید و سرای کچهچیلر در بازار تبریز وجود دارد که شامل واحدهای کوچک با حیاط روباز میشوند و درگذشته کالاها در محوطه آن تخلیه میشد.
دالانهای بازار تبریز از دالان خونی (قانلی دالان) گرفته تا دالان میرزا محمد، دالان میرزا مهدی و غیره، سراها، کاروانسراها و تیمچهها را به بازار اصلی متصل میکنند و اغلب نام آنها از روی تیمچهها و سراهای وابسته گرفتهشده است.
بازار تبریز علاوه بر ۱۲ مدرسه علوم دینی، حدود ۳۰ مسجد تاریخی نظیر مسجد جامع، مسجد حجتالاسلام، مسجد مفید آقا و مسجد مقبره دارد که مزین به ستونهای سنگی، گنبدهای ضربی و مقرنسکاری هستند.
حمام خان، حمام قاضی، حمام میرزا مهدی و حمام نوبر از جمله گرمابههای بازار تبریز هستند که به لحاظ معماری و قدمت تاریخی اهمیت دارند.
همانطور که در بالا اشاره شد، بازار تبریز از بخشهای مختلفی تشکیلشده است که در این قسمت به معرفی مهمترین آنها میپردازیم.
بازار امیر که به بورس طلا و جواهر اختصاص دارد، از زیباترین و پررفتوآمدترین بخشهای بازار تبریز محسوب میشود که نهتنها بین خریداران، بلکه بین گردشگران نیز پرطرفدار است. حدود ۱۱۲ مغازه در این بخش فعالیت دارد که اکثر آنها به جواهرفروشی و تعدادی به فروش پارچه، عطر و لوازمآرایشی مشغول هستند. میرزا محمدخان امیرنظام که در زمان ولیعهدی عباس میرزا نایبالسلطنه به تبریز رفته بود، این بازار را میسازد.
تیمچه امیر که قدمتش به دوره قاجار بازمیگردد و در ابتدای بازار تبریز قرار دارد، یکی از باشکوهترین تیمچههای بازار تبریز با معماری خارقالعاده است که در حوزه فروش طلا و جواهرات فعالیت میکند. تیمچه امیر که طرحی هشت ضلعی دارد؛ علاوه بر کاربندیهای زیبا و طاقهای مقرنس، بزرگترین گنبد آجری بازار تبریز را در خود جایداده است. حجرههای تیمچه در دو طبقه قرار گرفتهاند.
سرای امیر وسیعترین سرای بازار تبریز است و صحن بزرگ مستطیل شکلی به بزرگی ۳,۳۵۰ مترمربع دارد که حجرههایی در دوطبقه دورتادور آن را احاطه کردهاند. این سرا به شکل متقارن ساختهشده است و دو محور عمود بر هم و متقارن دارد.
تیمچه مظفریه از معروفترین تیمچههای تاریخی بازار تبریز است که قدمت آن به سال ۱۳۰۵ هجری قمری در زمان ولیعهدی مظفرالدین شاه قاجار میرسد. این تیمچه از مهمترین مراکز فروش فرش و قالی دستبافت در تبریز و استان آذربایجان شرقی بهحساب میآید؛ ضمن اینکه اموری همچون طراحی و مرمت انواع فرش و تابلو فرش نیز در این بازار انجام میشود.
درباره نامگذاری این تیمچه گفته میشود که پس از اتمام ساخت بنای آن، مظفرالدین شاه برای بازدید از آن میرود و زبان به تحسین تیمچه میگشاید که طبق عرف باید در پاسخ او میگفتند که پیشکش ولیعهد است و به این ترتیب آن ملک به ولیعهد میرسید. به همین دلیل حاج شیخ جعفر قزوینی که بانی آن بود، نام تیمچه را مظفریه اعلام میکند که باعث خوشحالی ولیعهد میشود و امتیازات ویژهای به او میدهد و به این ترتیب مالکیت تیمچه در دست خود شیخ باقی میماند.
باوجودی که با گذر زمان، تغییراتی در ماهیت اولیه تیمچه اتفاق افتاده، تعادل موجود در آن حفظشده است. برای نمونه، به فضای داخلی حجرهها اضافه شد و ماهیت ایوانچهها از بین رفت. در فضای پشت حجرهها نیز راهرویی دالان مانند با سقف طاقی شکل احداث شد تا راه ارتباطی بین حجرهها باشد.
راستهبازار صادقیه که بهموازات راستهبازار جدید قرار دارد، از چهار سوق صادقیه آغاز میشود و به تیمچه صادقیه امتداد مییابد که برخی از بخشهای مهم این مسیر شامل مسجد صادقیه، دالان میرزا جلیل، بازار کلاهدوزان، تیمچه ملک، کاروانسرای حاج حسین اول و دالان خونی میشود.
راستهبازار که از آن با نام بازار ملی یاد میکنند، دارای تیمچه و سراهای متعددی برای فروش اجناس مختلفی است و از همین رو از بزرگترین بازارچههای تبریز به شمار میرود.
مدرسه علمیه طالبیه که محل تحصیل چهرههای سرشناسی مانند علامه امینی، علامه جعفری، علامه طباطبایی و … بوده، از مشهورترین مدارس بازار تبریز است که در مجاورت مسجد جامع قرار دارد. ساختمانهای غربی و شمالی مدرسه دارای حجرههایی برای اقامت شبانهروزی طلاب دینی است. در عمارت شرقی کتابخانه نفیسی وجود دارد که با بیش از ۳۵۰ جلد کتاب سنگی، خطی و سربی و ۳۰ هزار جلد کتاب مرجع، جزو معروفترین کتابخانههای تبریز محسوب میشود.
دو سنگنبشته مرمری نفیس در بالای در ورودی مدرسه به چشم میخورد که از فرمان بخشش مالیات از طرف فتحعلی شاه قاجار حکایت دارد. حوضچه سنگی یکپارچهای از سنگ سیاه نیز در این مدرسه خودنمایی میکند که به شکل جامی زیبا است.
تیمچه شیخ کاظم که از تیمچهای بزرگ، تیمچه و سرایی کوچک تشکیلشده است، در محل تقاطع راسته کفاشان و راسته جدید بازار قرار دارد. اکثر مغازههای این تیمچه به فروش لباس زنانه و بچهگانه اختصاص دارد؛ هرچند که تعدادی مغازه از صنف حولهداران نیز در این قسمت فعالیت میکنند. یکی از جذابترین ویژگیهای این تیمچه را میتوان طاقبندی آن دانست که با هندسه آن هماهنگی دارد و باعث شده است که تیمچه شیخ کاظم از نظر شیوه اتصال به اطراف، یکی از بهترین نمونههای بناهای بازار تبریز باشد.
مسجد جامع تبریز از بناهای تاریخی تبریز است که قدمت آن به دوره سلجوقیان تا قاجار برمیگردد. این اثر که در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی بهعنوان اثر ملی ایران به ثبت رسید، در ضلع جنوبی مدرسه طالبیه و انتهای بازار تبریز قرارگرفته است. این مسجد که با نام مسجد جمعه تبریز نیز شناخته میشود، درگذشته یک ایوان داشت؛ ولی بعدها به دو ایوانی تغییر کرد و از جمله مساجدی است که روش ساخت آن با الهام از کاخ اختصاصی فیروزآباد بوده است. مسجد جامع نیز از زلزله سال ۱۱۹۳ هجری قمری جان سالم به در نبرد و مسجد فعلی به همت حاکم تبریز بنا شد و از آثار مهم عصر قاجار محسوب میشود.
بازار کفاشان از اصلیترین محلهای تولید و عرضه کفش، بهخصوص کفشهای دستدوز در تبریز است. این بازار نیز شامل بخشهای مختلفی نظیر تیمچه و سرای امید، تیمچه و سرای حاج ابوالقاسم میشود.
امامزاده جمال تبریز از فرزندان امام موسی بن جعفر (ع)، در نزدیکی مدرسه علمیه طالبیه قرار دارد و بنای فعلی آن با مساحتی بالغبر ۸۳۵ مترمربع، از سنگ، آهن، آجر، و گچ و چوب ساختهشده است. این امامزاده شامل بخشهای مختلفی همچون حسینیه، چندین صحن، گنبدخانه و مسجد حاجت میشود و دو گلدسته در نمای جنوبی آن خودنمایی میکند.
بازار بلورفروشان که به فروش بلور و وسایل شیشهای در تبریز معروف بود، از بخشهای مختلفی نظیر تیمچه قندفروشان، تیمچه مظفریه، دالان میرزا محمد، سرای میرزا محمد، دالان بامچی لر، دالان حاج شیخ و سرای گرجیلر تشکیلشده است.
زورخانه گرشاسب یل از بناهای جالب در بازار تبریز و قدیمیترین زورخانه این شهر محسوب میشود. پهلوانان و کشتیگیران زیادی کار خود را از این زورخانه شروع کردند؛ جایی که پس از چندین سال بازسازی و مرمت، تحت عنوان رستورانی سنتی دربار آغاز بهکار کرده و میزبان گردشگران است.
حمام خان که قدمتش به دوره قاجار میرسد، از قدیمیترین حمامهای تاریخی تبریز محسوب میشود. این حمام مزین به طاقهای آجری و ستونهای سنگی است؛ ضمن اینکه باغی بسیار دیدنی در محوطه بیرونی آن قرار دارد که زیبایی این حمام قاجاری را دوچندان کرده است.
رستوران حاج علی واقع در بازار کلاهدوزان (بوهچی بازار)، از بخشهای نوستالژیک و معروف بازار تبریز به شمار میرود که به بخشی از هویت بازار تبدیلشده است. کبابهای خوشمزه آن از کباب برگ تا چنجه و کوبیده و چلوکباب قلوهای در فضایی قدیمی و دنج و بالاخره بوی خوش عطر و اشتها برانگیز برنج و کره برای هر گردشگری جذاب خواهد بود. حاج علی سالها پیش از دنیا رفت و اکنون پسر ایشان مدیریت رستوران را بر عهده دارد.
موزه قرآن و کتابت از مهمترین موزههای تبریز است که در خیابان دارایی و در مسجد شاهطهماسب قرار دارد. نسخ نفیسی از قرآن، آثار خوشنویسی هنرمندان تبریزی همچون درویش عبدالمجید و علاءالدین بیگ تبریزی، انواع پلاکهای فلزی، قلمدانها و … در این موزه نگهداری میشوند. یکی از جذابترین آثار موزه، قرآنی دستنویس با خط کوفی است که طبق روایتها توسط امام رضا (ع) نوشتهشده است.
در کنار آثار دیدنی موزه، بنای تاریخی موزه با یک گنبد و دو مناره برای هر گردشگری جذابیت دارد. در واقع، بنای این موزه متعلق به مسجد شاهطهماسب صفوی موسوم به مسجد صاحبالامر در قلب شهر تبریز است.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید اسامی اکثر دالانها، تیمچهها و کاروانسراهای بازار تبریز بیشتر به سازندگان آنها، رویدادهای تاریخی یا یک نوع تجارت خاص در آنجا مربوط بوده است. در این میان میتوان به بازار صادقیه اشاره کرد که شخصی به نام میرزا صادق خان در سال ۱۰۶۸ هجری قمری آن را وقف میکند تا برای احداث مدرسه، مسجد و یخچال صادقیه صرف شود.
تیمچه و دالان خان بهواسطه سازنده آن، احمدخان مقدم بیگلربیگی مراغه، به این نام خوانده میشود و به تجارت و صادرات فرش اختصاص دارد.
حاج شیخ محمدجعفر قزوینی که بانی تیمچه مظفریه نیز محسوب میشود، دالان و سه تیمچه حاج شیخ (اوچ تیمچه لر) را بنا کرد که امروزه بورس عمده منسوجات آذربایجان است.
تیمچه حاج صفرعلی از روی اسم بازرگانی از اهالی خوی گرفتهشده است که در زمان نایبالسلطنه در تبریز زندگی میکرد.
بازار یمنی دوز درگذشته محل دوخت کفش محلی تبریز موسوم به یمنی بوده است.
سرای آلمانها نیز از این قاعده مستثنا نیست. قبل از جنگ جهانی اول، شرکتی آلمانی، یک باب کارخانه بزرگ قالیبافی در همین محل احداث میکند. پس از پایان جنگ، این کارخانه آلمانی ورشکست و تعطیل میشود.
در دوره قاجار شخصی به نام فتحعلی خان صاحب دیوان شیرازی که از حاکمان آذربایجان بود، اقدام به ساخت سرایی در بازار تبریز میکند که به سرای صاحب دیوان مشهور میشود.
سرای گرجیلر بهخاطر حضور بازرگانان گرجی و ارمنی به این اسم خوانده میشود که فروشنده محصولات خانگی روسیه بودند.
بازار صفی و کاروانسرای حاج سید حسین میانه، بهترتیب از روی نام سازندگانشان، شاه صفی فرزند شاهعباس بزرگ صفوی و حاج سید حسین الحسینی نامگذاری شدهاند.
بازار و سرا و تیمچه میرزا ابوالحسن را حاج میرزا ابوالحسن از وابستگان دربار، تیمچه و سرای میرزا مهدی را شخصی به نام میرزا سید مهدی قاضی طباطبائی و تیمچه سرای میرزا شفیع را یکی از بزرگان دربار قاجار ساختهاند و از همین رو به این نامها معروف شدهاند.
تیمچه و سرای شازده نیز به دستور شاهزاده عباس میرزا نایبالسلطنه در سال ۱۲۴۰ قمری ساخته شد.
دالان خونی نیز بر اساس یک اتفاق تاریخی نامگذاری شده است که شنیدن آن خالی از لطف نیست. اینطور به نظر میرسد که حاج رجبعلی خان داروغه، داروغه وقت تبریز، در سال ۱۲۶۳ در مجلسی به تبریزیها توهین میکند. حاج الهیار از پهلوانان آن روزگار، با شنیدن این موضوع همراه ۲۷ نفر به سراغ داروغه میرود و او را در حجره کریم نیلفروش به قتل میرساند. به همین دلیل از آن پس، دالان «حاج سید حسین»، به قانلی دالان یا دالان خونی معروف میشود.
با توجه به اینکه مسجد جامع و مدارسی نظیر مدرسه صادقیه در این بازار وجود دارند، در مناسبتهایی همچون ایام نوروز یا عزاداری رمضان و محرم، کارکردهای اقتصادی بازار به حاشیه میروند. بازار تبریز با فرارسیدن ماه محرم سیاهپوش میشود و بازاریها از هشتم تا دوازدهم محرم اغلب مغازههای خود را میبندند. تیمچه مظفریه بهعنوان مرکز اصلی عزاداریها، پذیرای بیشترین تعداد دستههای عزاداری است. در کنار عزاداری، اهالی بازار به پخش نذریهایی مثل چای، خرما، کلوچه و … بین عزاداران حسینی میپردازند. آیین عزاداری در بازار تبریز در فهرست آثار آیینهای ملی ثبتشده است.
بازار تبریز از حوادث و رویدادهای تاریخی متعددی گذر کرده است که از آن جمله میتوان به زلزله تبریز در سال ۱۱۹۳ هجری قمری اشاره کرد که آسیب زیادی به این بازار زد؛ اما بههمت نجفقلی خان دنبلی، حاکم وقت تبریز، مرمت و بازسازی شد.
سیل مهیبی نیز در سال ۱۲۸۸ هجری قمری در تبریز جاری شد که به نابودی بخش اعظمی از شهر و بازار مسگران، بازار یمنی دوز، میدان صاحبالامر، بازار کفاشان، راسته کوچه و راستهبازار انجامید. فرزند حاج میرزا علی اکبر قوام الملک شیرازی با کمک بازرگانان و ۱۰ هزارتومانی که از مظفرالدین میرزای ولیعهد هدیه گرفته بود، سدی روی مهرانرود احداث کرد.
در سال ۱۳۹۸ هجری شمسی آتشسوزی گستردهای در این محل اتفاق افتاد که به سوختن و فروریختن بخشی از بازار منجر شد. در سال ۱۳۸۸ نیز بازار تبریز دچار حریق شده بود. اینطور به نظر میرسد که آتشسوزی در بازار تبریز رواج داشته است؛ بهطوریکه اعتمادالسلطنه درباره آن نوشته است:
“سقف بازار تبریز تا چند سال قبل تماماً تیرپوش بود و بدینجهت که صاحبان دکانها غفلت میکردند، یانیقی (آتشی) حادث میشد و آتش میگرفت. هرسال مبلغی به این جهت متضرر میشدند. در چهار پنج سال قبل بهحکم نواب والا شاهزاده مویدالدوله، بیشتر سقفهای تیرپوش را طاقپوش کردهاند و قلیلی از آن به حالت اولیه باقیمانده و از این جهت، کمال آسودگی حاصلشده است.”
با همت بازاریهای تبریز، کار مرمت این بازار از اوایل دهه ۷۰ تا اواسط دهه ۸۰ شمسی جریان داشت. طبق گفته رسانهها، حدود ۷۰ درصد هزینه این مرمت برعهده بازاریها و ۳۰ درصد برعهده سازمان میراث فرهنگی بود.
این کارهای مرمتی باعث شد که بازار تبریز به الگویی برای مرمت سایر بازارهای کشور تبدیل شود. علاوه بر این، پروژه نوسازی بازار تبریز در سال ۱۳۹۲ بهعنوان یکی از برندگان جایزه آقاخان در حوزه معماری انتخاب شد که ظاهراً جایزه ۲۰ هزار دلاری آن صرف مرمت بازار تبریز شده است.
بازار تبریز در بافت تاریخی این شهر جای دارد و اطراف آن پر از جاذبههای تاریخی و دیدنی است که در ادامه سه جاذبه معروف معرفی خواهد شد.
این نماد فرهنگی شهر تبریز، مقبره بیش از ۴۰۰ شاعر معروف همچون استاد شهریار، خاقانی، اسدی طوسی، لسانی شیرازی و… به شمار میرود. این جاذبه با معماری و فضاسازی زیبایش در محلهای تاریخی قرار گرفته است و حدوداً سه کیلومتر با بازار تبریز فاصله دارد.
این مسجد به لطف کاشیکاریهای لاجوردی منحصربهفردش، بهعنوان فیروزه جهان اسلام شناخته میشود. مسجد تاریخی کبود، از معروفترین جاهای دیدنی تبریز است که تنها بنای بهجامانده از دوره قراقویونلو در تبریز بهحساب میآید. این مسجد بهصورت کاملاً مسقف ساختهشده است و از همین رو کلیه فضاهای آن در تمام فصول سال قابلاستفاده هستند.
پس از بازدید از بازار تبریز میتوانید به موزه آذربایجان نیز سر بزنید که بهعنوان دومین موزه برتر باستانشناسی ایران، مجموعهای فوقالعاده از سکههای تاریخی را در خود جایداده است. کتابخانهای با سه هزار جلد کتاب و مجسمههای مفهومی و هنری نیز بخشی از این موزه را تشکیل میدهد.
حجرههای بازار تبریز اغلب از ساعت ۱۰ تا ۱۷ عصر فعالیت میکنند؛ هرچند در روزهای تعطیل، تیمچهها و سراها تعطیل هستند و فقط جدارههای بیرونی باز است.
این بنای زیبا و تاریخی در سال ۲۵ شهریور ۱۳۵۴ هجری خورشیدی به شماره ۱۰۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹ هجری شمسی در سیوچارمین نشست و به شماره ۱۳۴۶ در این فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
تبریز، میدان شهدا، خیابان جمهوری اسلامی